Δάκος

 - Ο δάκος αποτελεί τον υπ'αριθμό κίνδυνο για την καλλιέργεια της ελιάς και αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα οι ζημιές μπορούν να φτάσουν σε πολύ υψηλά ποσοστά 80-90%, υποβαθμίζοντας παράλληλα τόσο την ποσοτική παραγωγή (επιτραπέζια ελιά) αλλά και την ποιοτική παραγωγή ελαιολάδου, προκαλώντας αύξηση της οξύτητας

           τέλειο έντομο δάκου
 

 - Προσβάλλει μόνο την ελιά και είναι ευρύτατα διαδεδομένος σε όλες τις Μεσογειακές χώρες

- Διαχειμάζει ως προνύμφη στο έδαφος σε βάθος από 1-6εκ.

- Τα τέλεια έντομα του δάκου αρχίζουν να ωοτοκούν περίπου τον Ιούλιο όταν "πήξει" ο πυρήνας (να σκληρήνει το κουκούτσι, ο καρπός στο στάδιο αυτό είναι περίπου σε μέγεθος ρεβυθιού)

           ενήλικο θηλυκό
 
 

- Το θηλυκό αφού ανοίξει με τον ωοθέτη του τη χαρακτηριστική "τριγωνική οπή" ...

 

...τοποθετεί ένα αυγό (σε περιπτώσεις όμως λίγων καρπών ή υψηλούς πληθυσμούς μπορούμε να έχουμε περισσότερες ωοθεσίες)

 

- Το "νύγμα" του Δάκου λόγω του τραυματισμού που προκαλεί στην ελιά, βοηθάει την εγκατάσταση μυκήτων οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη λεγόμενη "ξεροβούλα" στις άγουρες ελιάς 

 
και τη "σαπιοβούλα" στις ώριμες. Ο μύκητας αυτός μπορεί να μπει και από άλλες αιτίες στον καρπό αλλά το νύγμα του δάκου είναι το πλέον σύνηθες
 
 
Στοιχεία βιολογίας
  • Άριστες συνθήκες για την ομαλή ανάπτυξη του εντόμου θεωρούνται οι θερμοκρασίες μεταξύ 20-28 C. Σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 30C αναστέλλονται οι ωοτοκίες και για θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 35C διακόπτεται κάθε δραστηριότητα. Όταν οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού υπερβούν τους 35° Kελσίου, μειώνονται αισθητά οι πληθυσμοί του Δάκου λόγω θνησιμότητας στις νεαρές προνύμφες και στα αυγά. Επίσης, παρατηρείται "αδρανοποίηση" του εντόμου (μεγάλο ποσοστό στειρότητας). Αναστολλή των ωοτοκιών έχουμε και στην περίπτωση την οποία η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας είναι χαμηλή 50-60%
  • Πολλές φορές το Καλοκαίρι και όταν οι συνθήκες είναι ξηροθερμικές (χαμηλή σχετική υγρασία και υψηλή θερμοκρασία), παρατηρούνται νύγματα δάκου χωρίς όμως την εναπόθεση αυγών (άγονα χτυπήματα). Άγονα χτυπήματα μπορεί να έχουμε και στην περίπτωση που το θηλυκό προσπαθεί να τοποθετήσει αυγό σε άγουρο καρπό (για να γίνει ο καρπός δεκτικός σε νύγματα δάκου είναι απαραίτη η πήξη του πυρήνα) 
  • Με βάση τα προηγούμενα διαπιστώνουμε ότι κατά τη διάρκεια του Καλοκαιριού, το ποσοστό προσβολής του καρπού παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα (εκτός από περιοχές στις οποίες υπάρχει πρωιμότητα και ευνοϊκές συνθήκες)
  • Ο δάκος συμπληρώνει σε ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο 3-5 γενιές, ανάλογα πάντα με την υγρασία και την θερμοκρασία του περιβάλλοντος
  • Ημερολογιακά οι πτήσεις του δάκου στην περιοχή μας έχουν ως εξής: Ιούνιος (αρκετές συλλήψεις), Ιούλιος και τον Αύγουστος (χαμηλός αριθμός συλλήψεων), Σεπτέμβριος (υψηλός αριθμός συλλήψεων). Ειδικά για το δάκο του Φθινοπώρου, αν ο καιρός διατηρηθεί ευνοϊκός (μέση θερμοκρασία και υψηλή υγρασία) οι γενιές του δάκου είναι απανωτές και επικαλυπτόμενες (συνυπάρχουν τέλεια έντομα διαδοχικών γενιών που ωοτοκούν). Τότε μπορούν να παρατηρηθούν στον ίδιο καρπό περισσότερες από μία προνύμφες

Καταπολέμηση

 
  • Η καταπολέμηση του Δάκου γίνεται είτε με δολωματικούς ψεκασμούς είτε με ψεκασμούς καλύψεως
  • Η αποτελεσματικότητα των ψεκασμών και η επιτυχία αυτών βασίζεται στο σωστό χρόνο εφαρμογής καθώς και στην ομαδικότητα των εφαρμογών
 
Κριτήρια καταπολέμησης
 
Προϋπόθεση για την επιτυχή καταπολέμηση του δάκου είναι η έγκαιρη και σωστή χρονικά εφαρμογή του 1ου ψεκασμού (ο ψεκασμός αυτός είναι ο σημαντικότερος διότι συμπίπτει με τη θεμελιωτική γενιά του δάκου). Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εφαρμογή του 1ου ψεκασμού είναι:
  1. Πήξη του πυρήνα της ελιάς. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, καρπός της ελιάς γίνεται επιδεκτικός προσβολής, όταν πήξει ο πυρήνας. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την πήξη είναι οι κλιματικές συνθήκες, η ποικιλία καθώς και η τοποθεσία που καλλιεργούμε (ανάγλυφο, έκθεση στον ήλιο κλπ)
  2. Εκτίμηση του πληθυσμού του εντόμου. Για τον προσδιορισμό του πληθυσμού του δάκου είναι απαραίτητη η χρήση παγίδων τύπου McPhail (οι γνωστές "λάμπες"). Κρίσιμο σημείο αποτελούν οι συλλήψεις ακμαίων εντόμων στις αρχές της πρώτης γενιάς (Μάιος-Ιούνιος) ώστε να διαπιστωθεί και να καταγραφεί ο αριθμός του εντόμου. 
  3. Αριθμός εντόμων. Κάθε 5-7 ημέρες γίνεται καταμέτρηση του αριθμού των εντόμων και διαχωρισμός τους σε αρσενικά και θηλυκά. 5-7 εβδομαδιαίες συλλήψεις ανά παγίδα αποτελούν ένδειξη ότι ο αριθμός του δάκου είναι σε επίπεδα ψεκασμού
  4. Αναλογία φύλου (θηλυκά/αρσενικά) Πρέπει το ποσοστό των θηλυκών να είναι μεγαλύτερο από εκείνο των αρσενικών και ταυτόχρονα τα θηλυκά να παρουσιάζουν υψηλή γονιμότητα
  5. Κλιματικές συνθήκες. Υψηλή υγρασία και η μέση θερμοκρασία

- Για να δοθεί οδηγία ψεκασμού θα πρέπει να συντρέχουν οι παραπάνω λόγοι και όχι μόνο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί οι παγίδες να μην έχουν τον απαραίτητο αριθμό συλλήψεων (5-7 έντομα/παγίδα) αλλά να συντρέχουν όλοι οι υπόλοιποι λόγοι και σε αυτή την περίπτωση δίνεται και πάλι οδηγία ψεκασμού

- Η επιτυχία του 1ου ψεκασμού εξαρτάται κυρίως από α) την ταχύτητα εκτέλεσης (πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε 7-10 ημέρες) και β) πρέπει ο ψεκασμός να είναι μαζικός

 
Βιβλιογραφία
  1. `Εντομα καρποφόρων δέντρων και αμπέλου, Τζανακάκης, 2003
  2. Βιολογική καλλιέργεια ελιάς, Εγχειρίδια βιολογικής γεωργίας, εκδόσεις Σταμούλη