2015-01-07 10:13

- Ένα πολύ σοβαρό κεφάλαιο στην καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών, είναι η ανθεκτικότητα που αναπτύσσουν οι διάφοροι οργανισμοί (μύκητες, έντομα κλπ) στα διάφορα φυτοπροστευτικά, λόγω της συνεχής και επαναλαμβανόμενης χρήσης τους

- Είναι η ικανότητα των οργανισμών να αδρανοποιούν το φυτοφάρμακο πριν προλάβει και τους σκοτώσει

 

στην παρακάτω εικόνα φαίνεται σχηματικά, αυτό που ονομάζουμε ανθεκτικότητα

Πως γίνεται αυτό?

- όταν κυκλοφορεί για πρώτη φορά κάποιο φυτοφάρμακο, οι οργανισμοί δεν έχουν την ιδιότητα αυτή (αδρανοποίηση) και είναι στην πλειονότητά τους ευαίσθητοι

- αυτό σημαίνει πως αν είχαμε για παράδειγμα 1000 άτομα του οργανισμού, θα υπάρχουν σίγουρα κάποια πχ 5 ή 10 ή 20 τα οποία θα είναι περισσότερο ανθεκτικά

Πως καταφέρνει ένας οργανισμός να αντιδρά

-ο τρόπος που κάποιος οργανισμός αδρανοποιεί το φυτοφάρμακο, είναι να μπορεί να μεταβάλλει τις εσωτερικές του λειτουργίες έτσι που πχ. να παράγει κάποιο ένζυμο που θα διασπά το φάρμακο ή θα τροποποιεί το σημείο στο οποίο δρα κλπ

- τα γονίδια είναι το μοναδικό μέσο του κάθε οργανισμού ώστε να μπορεί να τροποποιήσει τον εαυτό του με τη λειτουργία των ενζύμων, παρέχοντας σε αυτά τις απαραίτητες οδηγίες

- το κάθε φυτοφάρμακο μπορεί και δρα σε 1 ή περισσότερα ένζυμα (άρα μπορεί περισσότερο ή λιγότερο να αποκτήσει ανθεκτικότητα)

Υπάρχουν ανθεκτικοί οργανισμοί που να αντέχουν σε κάποιο φυτοφάρμακο που χρησιμοποιείται πρώτη φορά?

- ένα γονίδιο ενός οργανισμού είναι δυνατόν να αλλάξει ξαφνικά από μια τυχαία μεταλλαγή (ένας κύριος παράγοντας είναι η ακτινοβολία)

- κάθε φορά που γίνεται μια μεταλλαγή, ο νέος οργανισμός που προκύπτει, μπορεί να επιζήσει αλλά μπορεί και όχι (περισσότερο σύνηθες)

- αν μια από τις τυχαίες μεταλλαγές έχει να κάνει με αυξημένη αντοχή του οργανισμού στο συγκεκριμένο φυτοφάρμακο και μπορεί ο οργανισμός να επιβιώσει, τότε μπορεί να έχουμε ανθεκτικότητα και ας χρησιμοποιείται το φυτοφάρμακο για πρώτη φορά

- η παραπάνω κατάσταση είναι αρκετά σπάνια διότι θα πρέπει να συμβούν ταυτόχρονα πολλά πράγματα που το καθένα έχει μικρή πιθανότητα να συμβεί

Συμπέρασμα!!!

- Κανείς οργανισμός δε θα είχε επιβιώσει στις μέρες μας αν στήριζε τις ελπίδες του στο ΤΥΧΑΙΟ ΓΕΓΟΝΟΣ

Τι μπορεί πραγματικά να συμβαίνει όμως?

- κατά τη διάρκεια της εξελικτικής πορείας του κάθε οργανισμού, καταγράφηκαν στο DNA τους τρόποι άμυνας οι οποίοι χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους

- αν οι τυχαία μετάλλαξη που είπαμε, αποδειχθεί ότι είχε κάποια χρήσιμα στοιχεία, παραμένει για πάντα στα γονίδια του οργανισμού ενισχύοντας το οπλοστάσιό του

- τα όπλα που χρησιμοποιούν οι διάφοροι οργανισμοί για τη χημική τους άμυνα-επίθεση είναι γενικά. ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΝΟΥΝ φυτοφάρμακα ή δηλητήρια με την ίδια ευκολία που κάποιοι άλλοι οργανισμοί τα γεννούν

- επομένως, για κάποιο οργανισμό το κάθε φυτοφάρμακο δεν έχει ταυτότητα αλλά ΤΡΟΠΟ ΔΡΑΣΗΣ ,σε αντίθετη περίπτωση δημιουργείτε διασταυρωτή ανθεκτικότητα, (πχ μπορεί να ψεκάζω κάποιο φάρμακο με διαφορετικό όνομα αλλά με την ίδια δραστική ουσία και επομένως τον ίδιο τρόπο δράσης)

- π.χ όλα τα Οργανοφωσφορικά έχουν τον ίδιο τρόπο δράσης, όλες οι πυρεθρίνες το ίδιο κλπ

Ποιος είναι ο κίνδυνος από την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας

- Αποτελεί το δυσκολότερο κομάτι που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε γιατί δεν αφορά μόνο κάποιο απρόσεκτο καλλιεργητή ή γεωπόνο, αλλά όλους μας διότι:

- Κακή χρήση του φυτοφαρμάκου, αυξημένες δόσεις, πολλές επαναλήψεις κλπ, μπορούν να αυξήσουν την ανθεκτικότητα κάποιου φαρμάκου σε σημείο ώστε να μην είναι αποτελεσματική η χρήση του π.χ

Για να καταλάβουμε το πως γίνεται αυτό, ας δούμε την παρακάτω εικόνα υποθέτοντας ότι αυξάνουμε τη δόση κάποιου φυτοφαρμάκου, προκειμένου να έχουμε καλύτερη αποτελεσματικότητα

Πότε έχουμε αυξημένο κίνδυνο για τη δημιουργία ανθεκτικών πληθυσμών?

- Όσο μεγαλύτεροι είναι οι πληθυσμοί που επεμβαίνουμε, όσο πιο συχνές εφαρμογές γίνονται με το ίδιο φυτοφάρμακο ή με φυτοφάρμακα ίδιου τρόπου δράσης, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος

- Οι οργανισμοί που πολλαπλασιάζονται σε μεγάλους αριθμούς και έχουν πολλές γενιές είναι περισσότερο επιρρεπείς στο να αποκτήσουν ανθεκτικότητα

- Εφαρμογές - Ψεκασμοί "αργά," (το πρόβλημα έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό, πχ φουζικλάδιο που φαίνονται οι κηλίδες, οι αφίδες παράγουν μελιτώματα που στάζουν κλπ), προκαλούν μεγαλύτερη πίεση στο φυτοφάρμακαο και αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας

Πως μπορούμε να εμποδίσουμε την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας

 Είναι σίγουρο ότι δε μπορούμε να την εμποδίσουμε τελείως (η φύση είναι πιο δυνατή από εμάς)

- Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε, είναι στην ουσία να καθυστερήσουμε την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας φροντίζοντας ώστε:

1) να εναλλάσουμε φυτοφάρμακα με διαφορετικό τρόπο δράσης

2) να μην αυξάνουμε τις δόσεις και τον αριθμό των εφαρμογών που επιτρέπεται

3) παρακολούθηση προβλήματος πχ χρήση παγίδων, μετεωρολογικοί σταθμοί προκειμένου οι ψεκασμοί να είναι έγκαιροι

4) εφαρμογές συστημάτων τύπου παρεμπόδισης σύζευξης "κομφούζιο", συμβάλλουν στη μείωση της ανθεκτικότητας